Het probleem van vervuiling in bermgras en bagger is groot, maar er zijn innovatieve technische oplossingen beschikbaar. Die moeten we samen verder brengen en mensen vertellen over het belang van een schone berm. ‘We zijn een rijdende trein en moeten zorgen dat die harder gaat rijden.’
Vervuiling opspeuren en opschonen is de derde uitdaging van de doorbraakprojecten rond bermgras en bagger waarmee we aan de slag gingen met ons Vernieuwersnetwerk. Met presentaties van creatieve ondernemers en denkkracht van de 40 deelnemers om met een ontwerpersblik naar dit vraagstuk te kijken.
Spannende fase
We waren op 11 april te gast bij Haags Hoog in Den Haag. Procesbegeleider Lidwien Reyn nam ons mee in de fase waarin de doorbraakprojecten en het netwerk zich bevindt: ,,Samenwerking is nodig om het gangbare te doorbreken. We zijn nu aangekomen in een spannende fase van het proces. Je moet vertrouwen krijgen in de ideeën die je hebt en ontmoet hier mensen die dezelfde potentie zien. Er zijn nu eenmaal verschillen en bestaande belangen worden aangetast. Dit roept hoop en vrees op. Hoe vitaler we zijn als netwerk hoe meer we kunnen bereiken richting een circulaire economie.’’
Het netwerk bedacht vorig jaar een afwegingskader; een manier van denken over reststromen en de verwerking ervan. Dit heeft geleid tot een overzicht van de leidende principes. Tijdens de bijeenkomst Wetten voor de kringloop in januari bleek dat juridisch best al veel mogelijk is. Een van de vervolgacties is dat een aantal mensen onderzoekt hoe het circulaire beleid in de praktijk uitwerkt; ook voor meer reguliere bedrijven dan de koplopers.
De oplossingen
Vijf potentiële oplossingen, die deels al in de praktijk worden gebracht en/of verdere ontwikkeling vragen, werden toegelicht.
Wim van Breda en Ties Traanman van Datacadabra: camerasysteem MowHawk:
Ties presenteert eerst de feiten: er zijn 200 invasieve exoten (denk aan Japanse Duizendknoop en Reuzenberenklauw) en 50 miljoen kilo zwerfvuil per jaar In de berm. 94% van de Nederlanders stoort zich daaraan. Datacadabra en Wim van Breda hebben de MowHawk ontwikkeld: een slim camerasysteem op een bermgrasmaaier. Het camerasysteem detecteert en registreert wat er in de berm ligt en staat: van invasieve exoten tot de hoeveelheid zwerfvuil en de hoogte van de vegetatie.
Daarnaast brengen experts de berm nu fysiek in kaart. Met behulp van AI worden deze data en de maaipatronen vertaald naar een algoritme. Dit moet per gebied of gemeente leiden tot een standaard met AVG-proof dataverwerking, dat kan worden benut voor een efficiënt en effectief maaiproces en ecologisch bermbeheer.
De data van de camera’s belandt direct bij ecologen op kantoor, die hierdoor niet meer zelf naar de bermen hoeven te kijken. Dit is een enorme tijd- en geldbesparing op het schouwen van de bermen. Gemeenten en andere eigenaren zijn beter geïnformeerd over toekomstig bermbeheer. Wordt ergens regelmatig veel zwerfafval gespot? Dan kunnen daar gericht mensen heen gestuurd worden. Daarnaast worden stortkosten van bermmaaisel bespaard.’’
Nikkie Spil van Holdfast & Stipe: mobiele droger
Aangespoeld zeewier (natuurlijk en gekweekt) veroorzaakt stank en verstoort de biodiversiteit. Het circulaire ketenproject Sea Crops behelst een gezamenlijke inzameling en het samenvoegen van een ketenproductie. In Wales heeft Nikkie een oceanfarm Câr y Môr met zeewier, in combinatie met mosselen oesters en Sint Jacobsschelpen.
,,Wij zoeken uit: hoe werk je samen met de natuur? Drie hectare biedt jaarlijks 8 ton vers zeewier. Daaruit willen we de nutriënten onttrekken, vezels maken voor bioplastics, bio-stimulatoren voor de agrarische sector en pigmenten voor Zeefier. De vezels worden door Seawood gecombineerd met grondstoffen uit tuin en kas. In Nederland willen we samen zeewier verzamelen en hoogwaardig verwaarden. Daarvoor hebben we nu een faciliteit met een vaste droger in IJmuiden. Het verzamelen moet binnen 24 uur gebeuren in verband met de kwaliteit; schimmel en dieren die erin scharrelen. Daarom werken wij aan een mobiele droger, die bij elke strandtent kan worden geplaatst, waardoor de kwaliteit hoog blijft.’’
Joris van Poppel van Heijmans: biologische afbraak bandenslijpsel
Joris geeft inzicht in de hoeveelheid bandenslijpsel die jaarlijks in de berm belandt: 10 tot 17 miljoen kilo microplastics. ,,Heijmans is een bouwer van de gezonde leefomgeving. Wij onderzoeken hoe je bandenslijpsel kunt afbreken met micro-organismen.’’
De vervuiling van de berm heeft invloed op de volksgezondheid. Er is verband met antibiotica-resistentie. Een band bestaat namelijk uit heel veel verschillende stoffen, van rubber tot weekmakers. Er zijn drie proefopstellingen gemaakt met een bacterie, een schimmel en een grondmonster en onbekende enzymen. De laatste vertoonde het grootste percentage afbraak. Dat vraag om vervolgonderzoek naar onder meer de micro-organisme/enzymen, welke stoffen afbreken en wat de afbraakproducten zijn. Zijn vraag: Welke vervolgstappen zijn nodig om dit proces verder te brengen?
Hendrie van Pas en Daan van Schijndel van Krinkels: 2-in-1 bermmaaier en afvalscheider
Met het Grondstoffencollectief werkt Krinkels aan een schone berm: van maaien naar oogsten. In samenwerking met de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Rijkswaterstaat hebben zij een machine ontwikkeld die gelijktijdig de berm maait en zwerfafval opzuigt en scheidt; deze kan tot 90% schone bermen realiseren. Voor de biodiversiteit is dit apparaat ook beter. Insecten hebben meer tijd om te vluchten of gaan mee met het zwerfafval en ontsnappen dan. Het is een forse investering en de ontwikkelingen gaan nog door. ,,Maar de investeringen wegen straks op tegen de opbrengst van de grondstof bermgras”, zegt Daan.
Hendrie: ,,Het is een uniek apparaat. Het is veiliger, omdat je maar één keer langs de weg hoeft, het sluit aan bij de SDG ’s 3 15 12 13 en 11.’’ Vanaf maaiseizoen voorjaar 2024 wordt het systeem verder doorontwikkeld.
Abbe Hekkert, Circulair Bagger Consortium: baggerscheidingsinstallatie
Abbe vertelt dat de licht vervuilde bagger nu wordt verwaard door deze in diepe plassen te storten. De vervuiling wordt hiermee toch verspreid. Dat moet anders. Bagger kan worden ontleed in zand, klei, organisch materiaal en nutriënten. Een circulaire baggertoets is nodig; dus niet de hele partij storten, maar eerst onderzoeken op vervuiling en grondstoffen en dan scheiden en evt. storten. En er moeten eindproducten worden bedacht.
,,In het buitenland – Hamburg, Antwerpen – hebben ze ontwateringsinstallaties. In Nederland storten we zwaar vervuild bagger in de Slufter, die vol raakt. We kunnen er anders mee omgaan.’’ Het CBC maakte een demo-scheidingsinstallatie, die nu een kuub per uur kan scheiden. ,,We schalen de scheidingsinstallatie nu op naar 10 kuub per uur.’’
Werkatelier: argumenten en inzichten
In de ochtend gingen we aan de slag met de stelling ‘we moeten natuurlijke reststromen opschonen voor circulaire toepassingen’. De meerderheid van de deelnemers is het daarmee eens. Voor opschonen van bermgras zijn de argumenten samen te vatten in: het is de norm, schone omgeving, efficiënte verwerking, kwaliteit van het product, gedrag, het proces. Daartegenover staan de argumenten de kwaliteit kan goed genoeg zijn, kosten versus de opbrengsten. Voor bagger gelden argumenten rond gezondheid, de hogere verwaardingsmogelijkheden, een schone kringloop. Het ontbreken van juridische noodzaak, kosten en een gebrek aan technische oplossingen worden genoemd als tegenargumenten.
Aan de hand van de inzichten in de ochtend, gingen in de middag vier groepen met verschillende werkvormen aan de slag met de thema’s gezondheid, bermgras, bagger en het systeem van bermgras. Het werkatelier sloot af met een inzichtenkaart die iedereen moest invullen.
De inzichten zijn samen te vatten in 5 punten:
- Bewustwording op de problematiek van vervuiling met bandenslijpsel, in bagger, zeewier en bermmaaisel.
- Er zijn al veel innovatieve technische oplossingen beschikbaar.
- We moeten het ook daadwerkelijk (gaan) doen!
- We hebben al onze verschillende perspectieven nodig voor het totale plaatje: netwerken en samenwerken dus!
- Benader de problematiek van vervuiling positief (richting de maatschappij/ wereld) om zo gedrag en preventie te bevorderen.
Uit acties op deze kaarten blijkt dat veel deelnemers hun inzicht(en) gaan bespreken met collega’s, en/of afspraken hebben of gaan maken met anderen uit het netwerk. Lees hier het volledige verslag met de 5 presentaties.
