De netwerkbijeenkomst van 19 april stond in het teken van gezamenlijk doorbraken creëren. Samen ingrediënten verzamelen die nodig zijn om te komen van individuele initiatieven naar samenwerken aan/in een circulaire regio. Van schattige initiatieven naar opschalen en ketensamenwerking. Op een zonnige middag op een locatie die uitnodigde tot creativiteit ontmoetten twintig netwerkleden elkaar.
Passie en vooruitgang
We begonnen met een rondje speeddaten in het gras. De nieuwkomers deelden hun verwondering over het aantal en de diversiteit van de projecten waarmee ondernemers, overheid en onderwijs bezig zijn om natuurlijke reststromen te verwaarden. ,,En de passie waarmee iedereen over zijn project spreekt”, aldus Coen Geerdink, projectmanager inkoop van de provincie Zuid-Holland. Er bleken veel haakjes om door te praten en overlappingen in elkaars netwerk.
Degenen die al langer zijn aangesloten bij het vernieuwersnetwerk constateerden een bemoedigende vooruitgang en de wil om verder te gaan. Richard Liebrechts van Grondstoffen Collectief Nederland was blij verrast om een jongere aanwezige te spreken die zei: ‘we gaan eerst kijken wat er is en niet opnieuw het wiel uitvinden’. ,,Dat is mooi. De techniek is er al, het gaat nu om sociale innovatie.”
Van ‘leuk halletje’ naar innovatiehub
Dewi Hartkamp van de Stichting Innovatie Glastuinbouw Nederland (SIGN) vertelde over het werken met reststromen uit de tuinbouw; waarvan perssap het hoofdproduct is en vezels het bijproduct. SIGN biedt ondernemers lokale Living Labs, zoals in Bleiswijk: een plek waar letterlijk ruimte wordt geboden om proeven te doen met de juiste vergunningen en machines op groot formaat. ,,Voorbij de keukenapparaten; dus een pers voor 50 ton in plaats van 2 kilo.’’
Een soortgelijk lab is uitgedacht in Venlo en opgeschaald in Bleiswijk, steeds vanuit de vraag: wat wil de markt? De praktijk leert namelijk dat met afnemers afspraken maken over specificaties heel belangrijk is om trajecten verder te brengen. Het lab werkt samen met studenten die willen meedenken met ondernemers. Deze kunnen ook hun productie uitbesteden aan het lab. Ook regelgeving kwam nog even aan bod, want ook reststromen uit de tuinbouw zijn niet direct een grondstof.
Verschillen?
Is het nou zo anders: werken met reststromen uit de tuinbouw of het openbaar gebied?
Tuinbouwers hebben een ander doel dan beheerders van de openbare ruimte. In de tuinbouw werk je met piekmomenten en is 10 procent van het materiaal een reststroom.
Dit maakt het organiseren van markt en impact een uitdaging. Overigens kunnen ze elkaar versterken, de tuinbouw- en natuurlijke reststromen: zo staan er op de Floriade belcellen gemaakt van fresia-reststromen en riet.
Vouchers
Vanuit de tuinbouw is vooral zelf begonnen met proefprojecten. Dewi nodigt uit: ,,Het mooiste is als startups naar ons toekomen en wij hen kunnen verbinden aan andere partijen.” Voor experimenten kunnen ondernemers tot april 2023 een beroep doen op vouchers van het ministerie van LNV, waarmee 50 procent van de kosten worden gedekt tot max. 2500 euro.(klopt dit bedrag?)
Labs zoals in Bleiswijk zijn essentieel voor verdere doorontwikkeling en opschaling. Ook Nienke Binnendijk van BlueCity Lab was aanwezig en beaamde dit: “We hebben meer hubs nodig, met ieder zijn specialiteit.”
Dewi: ,,De hefboom is ondernemerschap en het willen delen met elkaar als je serieuze ketens wilt maken. De vragen zijn te groot voor één pionier. Het blijft leren met elkaar. Voor een keten moet je regionaal kijken, want elke behoefte en elk aanbod is anders.’’
Samen naar doorbraakprojecten toe
Marloes Arkesteijn van de provincie Zuid-Holland nam ons mee in het belang van doorbraakprojecten. Omdat circulariteit om een systeemverandering vraagt, moeten we anders denken, doen en organiseren. Hiervoor dienen we doorbraken te forceren.
In groepen gingen we aan de slag met onze cirkel van invloed en onze visie op welke doorbraken nodig zijn. Wat kun je zelf doen? Wat moet het netwerk doen? En wat willen we dat anderen doen?
De omgeving van kunst en natuur nodigde uit om dit op een creatieve manier te verbeelden. In het kunstwerk ‘The Meltdown’ verbeeldde een groep hoe het is om als circulaire ondernemer de juiste mensen op de juiste plek te vinden. Dit kost nu veel tijd en energie. Hoe zou het zijn als we met een druk op de knop zien wie er #openforcircularity is binnen de grote instanties en bedrijven in ons land?
Dat de circulaire economie vol zit van beeldspraak, bewees een andere groep. Het ‘in cirkels blijven redeneren’ en ‘rondjes blijven draaien’ is een grote valkuil. Zeker als het een belangrijk vraagstuk betreft zoals de vervuiling van reststromen. Wie toont eigenaarschap?
Een derde belangrijke boodschap is het nemen van verantwoordelijkheid en initiatief. Als je gevraagd wordt mee te denken over aanbestedingsregels, doe dat vooral. Alles om circulaire inzet van natuurlijke reststromen het nieuwe normaal te maken. En zet jezelf ook actief in die rol. Samenwerking en wederkerigheid tussen overheid en maatschappij is cruciaal.
Voor het realiseren van doorbraakprojecten is financiering beschikbaar. Twee projecten zijn al gaande: Zuid-Holland voedt haar eigen bodem en Regionale grondstoffenketens voor de openbare ruimte. Nieuwe projecten zijn welkom.
