Het aanbod van hoogwaardige, duurzaam en dichtbij verwerkte producten van en diensten rond natuurlijke reststromen groeit. De vraag naar en afzet van deze producten en diensten gericht op hoogwaardige, duurzaam en dichtbij verwerkte natuurlijke reststromen is toegenomen en heeft meer continuïteit. Dit zijn directe en indirecte effecten die we willen bereiken met ons provinciale Vernieuwersnetwerk.
Dat werd helder tijdens een eerste bijeenkomst dit jaar met trekkers en duwers van de doorbraakprojecten bermmaaisel en bagger. Deze projecten komen dit voorjaar tot een afronding. Ons netwerk heeft de afgelopen drie jaar kennis en kunde gedeeld en ontwikkeld en toegepast in de doorbraakprojecten. Dit jaar willen we inzicht geven in de vooruitgang en de concrete resultaten om te tonen: het is mogelijk om natuurlijke reststromen uit de openbare ruimte nieuwe waarde te geven.
Zichtbaar maken
Tijdens de bijeenkomst gingen we aan de slag met het thema: Zichtbaar impact maken. Impact betekent een blijvende verandering die positief bijdraagt aan een betere wereld. Impactadviseur Gerla van Breugel benutte hiervoor bouwstenen van de Theory of Change: van activiteit naar output, direct en indirect effect en het impactdoel. Gerla had ons netwerk, de doorbraakprojecten en de activiteiten in een schematisch overzicht ontrafeld. Aan de hand hiervan bespraken we per thema en bouwsteen welke zaken nog ontbreken of kunnen worden aangevuld.
Aanbod groeit
Deze aanpak maakte duidelijk welke directe en indirecte effecten al zijn bereikt, welke we willen bereiken en waar nog belemmeringen zitten. Zo is duidelijk dat we in kaart willen brengen of het aanbod van hoogwaardige, duurzaam en dichtbij verwerkte producten van en diensten rond natuurlijke reststromen groeit. Dat maken we zichtbaar door het volgende in beeld te gaan brengen:
- De brede en structurele toepassing van natuurlijke reststromen neemt toe.
- Verwerkingsketens voor bermmaaisel, bagger, bladeren en snoeihout zijn gecreëerd en functioneren steeds beter.
- Risico’s en rendement binnen de keten zijn gelijker verdeeld tussen ketenpartners.
- Ketenpartijen (inclusief concurrenten) werken meer met elkaar samen.
- Ondernemers maken gebruik van alternatieve bedrijfsmodellen (Steward ownerschip bv), waarin niet-financiële waarden zijn gewaardeerd.
- Subsidieverstrekkers en impactfinanciers waarderen de toename van biodiversiteit.
- Investeringen in verwerkingsinstallaties en de verwerkingscapaciteit nemen toe en zorgen voor schaalvergroting.
- Beschikbaarheid van financiering voor investeringen in het verwerken van natuurlijke reststromen (verwerkingsinstallaties) is toegenomen.
Vraag groeit
Daarnaast is het van belang dat de vraag naar/afzet van producten en diensten met betrekking tot hoogwaardige, duurzaam en dichtbij verwerkte natuurlijke reststromen toeneemt. Dat kan in beeld gebracht worden door het volgende:
- Wet- en regelgeving en handhaving is aangepast ten gunste van hoogwaardige, duurzaam dichtbij verwerkte natuurlijke reststromen.
– Ondernemers gebruiken actuele kennis over circulaire verwerking en toepassing binnen huidige wet- en regelgeving.
– Bijvoorbeeld: De vervoersafstand van plantenresten is verruimd naar 10 km, waardoor meer ondernemers grotere hoeveelheden plantenresten dichtbij kunnen verwaarden.
– Bijvoorbeeld: Het Circulair Materialen Plan is aangepast. - Aanbesteding en inkoopregels/-procedures van overheden belonen of stimuleren producten en dienstverlening voor duurzaam, hoogwaardig en dichtbij verwerkte natuurlijke reststromen.
- Ondernemers ervaren continuïteit en uniformiteit in het circulair aanbesteden door verschillende opdrachtgevers en investeren in machines, apparatuur, kennis om circulair te werken.
- Terreinbeheerders kiezen met meer onderbouwing voor hoogwaardige, duurzame en nabije toepassing(en) van deze grondstoffen.
- Meer ondernemers verwerken grotere hoeveelheden plantenresten dichtbij.
- Meer ondernemers in Zuid-Holland passen hoogwaardige, duurzame en nabije verwerking toe in hun producten en diensten.
Uniforme aanpak aanbesteden
In de praktijk zijn de nodige veranderingen al in gang gezet. Zo vertelde Coen Geerdink van de provincie Zuid-Holland dat wordt gewerkt aan een uniforme manier van circulair aanbesteden die bruikbaar is voor alle partijen. ,,We hopen nu drie grote aanbestedingstrajecten op deze manier vorm te geven. De ervaring kan worden gebruikt om op te schalen naar gezamenlijke aanbestedingstrajecten. Zo ontstaat een uniforme, stabiele manier van vragen en een manier van financieren.’’ Parallel hieraan wordt gewerkt aan een provinciaal reststromenbeleid.
Circulair loket
Het nieuwe Circulair Loket – een indirect effect van het Vernieuwersnetwerk – kan ondernemers wegwijs maken in de juridische mogelijkheden. Er is immers een grijs gebied waarin veel mogelijk is. Dit moet nog meer inzichtelijk worden gemaakt voor ondernemers én gemeenten, aldus Lichelle de Bruijn van de provincie. Ook zijn nog nieuwe normen nodig. Denk aan: om biodiversiteit in bermgras te verhogen mag in 2030 niet meer worden geklepeld en maar 2 keer per jaar gemaaid.
Het online loket is een samenwerking tussen de vijf Zuid-Hollandse omgevingsdiensten, de Zuid-Hollandse gemeenten en de provincie Zuid-Holland.
Tastbaar maken
In het doorbraakproject bermmaaisel is een technische dry run met ketenpartijen uitgevoerd (input en hoe technisch verwaarden), een locatiedocument en bestuursmodel opgezet. De dry run heeft tot meer samenwerking binnen organisaties en ondernemingen geleid. ,,Door de dry run maak je een proces heel concreet en tastbaar. Dat helpt om ambassadeurs te krijgen binnen je eigen of andere organisaties’’, stelt Carolien van Eykelen, die deze werkwijze ook wil inzetten voor de gemeente Rotterdam.
Ook het Circulair Bagger Consortium bereidt voor dit voorjaar een dry run voor om bagger met innovatieve technieken te scheiden in drie verschillende stromen: zand, klei en organisch materiaal. Deze materialen kunnen bij voldoende kwaliteit gebruikt worden in de bouw of in de landbouw als bodemverbeteraar. Bij een succesvolle test kan vanaf volgend jaar bagger op verschillende projecten circulair worden verwerkt.
Een van de uitkomsten van het bermmaaiselproject is het governancemodel: de aansturingshub is nu Steward Owned door de bedrijven. Een uitdaging is om de overheid hierin ook een rol te geven.
Mensenwerk en concrete acties
Carolien van Eykelen van de gemeente Rotterdam wees op nog een direct effect van het Vernieuwersnetwerk: ,,Het kennen van en sparren met mensen die in Zuid-Holland bezig zijn met dit thema.’’ Marloes Arkesteijn van de provincie beaamde: ,,Dat er 40 tot 50 mensen actief bezig zijn met dit thema is ook een direct effect van het netwerk.’’
Richard Liebrechts benoemde de afhankelijkheid van het plaatsvinden van de sociale transitie: ,,Dat het interne proces op gang is gebracht bij gemeenten of de provincie.’’ Met een concrete toepassing komen, kan volgens hem helpen bij het komen tot ander beleid. ,,Gemeenten hunkeren naar concrete acties om te laten zien dat het werkt en kan. Een probleem blijft dat in veel gemeenten ambtenaren nauwelijks ruimte hebben voor circulariteit, en dat er veel personeelswisselingen zijn.’’
‘Het bij mensen tussen de oren krijgen is een uitdaging. Transitie is gedragsverandering’
Een indirect effect is dat de kennis uit het netwerk ook internationaal wordt verspreid. Carolien van Eykelen verzorgde een presentatie over bokaski tijdens een webinar met Jordanië. Producenten willen deze bodemverbeteraar gaan toepassen op bananen- en ananasplantages. Richard deelde zijn kennis met ondernemers en overheden in Zuid-Afrika.
Vervolgstappen
Procesbegeleider Lidwien Reyn is blij met de eerste opbrengst. ,,We hebben veel goede resultaten bereikt en mooie producten opgeleverd.’’ De komende maanden wordt met elkaar gewerkt aan het vaststellen van concrete indicatoren die de impact zichtbaar maken, het meten ervan en het bekend maken. Zo laten we met elkaar aan (provinciale- en lokale) bestuurders, ambtenaren en bij ondernemers dat het hoogwaardig, duurzaam en dichtbij verwaarden van natuurlijke reststromen wel kan! Op 8 april is er een volgende bijeenkomst.
