In De Tuin van de Smid in Leiden stond Hout in de Kringloop centraal tijdens een gezamenlijke bijeenkomst van het Vernieuwersnetwerk natuurlijke reststromen, Vernieuwersnetwerk biobased bouwen en Bollenstreekhout. Inzichten uit de Verkenning naar kansen voor een hoogwaardige houtketen in Zuid Holland werden er gepresenteerd.
De regen tikte 27 oktober op de kas van De Tuin van De Smid. Aan het woord? Jan Willem de Groot van Pius Flores. Hij inspireerde ons over wat de boom toevoegt aan onze leefomgeving. Zijn passie voor bomen begon in het bos in Ede. Nu is hij net terug uit het laatste oerbos in Europa in Polen. Wat hier opvalt? In dit onaangetaste gebied groeien de bomen hoog en zijn op zoek naar zonlicht. Het dode hout leeft. Leven en dood zijn hier onlosmakelijk met elkaar verbonden. En wist je dat bomen elkaar helpen overleven en elkaar voeden?
Bomen hebben ons niet nodig. Wij de bomen wel.
Een flash forward naar ons leefgebied. Bijvoorbeeld de stad. Bomen planten hier is complex, maar ze zijn cruciaal in het leefbaar houden van de stad. Het is wetenschappelijk bewezen dat groen positieve invloed heeft. De ins en outs kun je vinden op bomenzijnbelangrijk.nl.
Maar hoe kun je die ecosysteemdiensten berekenen? De tool i-Tree kan hierbij helpen. Dit geeft inzicht in de waarde van je gemeentelijke bomenbestand. Zo zul je bijvoorbeeld tegenkomen dat we veel jonge bomen hebben, terwijl oudere bomen ecologisch belangrijker zijn.
Tot slot? Het betrekken van burgers bij bomenbeheer is belangrijk: 60 procent van de bomen wordt beheerd door particulieren.
Kansen voor een hoogwaardige houtketen
Thijs Aarden presenteerde aan het begin van de middag ook de inzichten uit zijn Verkenning naar kansen voor een hoogwaardige houtketen in Zuid Holland. Hierin is o.a. gekeken naar de beschikbare houtige biomassa in Zuid-Holland en hoe deze nu verwerkt wordt. Hieruit volgen de opgaves en kansen voor zowel stads- als landschapshout. Voor het stadshout is dit o.a.: hout uit de stad verwaarden tot producten voor de stad met hulp van stadszagerijen. Dit vraagt o.a. om sturing van gemeenten in aanbestedingen. Deze verkenning was aanleiding om met betrokken partijen de mogelijkheden voor de verwaarding van landschapshout verder te bespreken, specifiek over wilgen en essen.
Na verder kennismaken, gingen we uiteen in vier groepen:
- Waarde uit de wilg
De wilg structureel terug in bedrijf is de missie van Nienke Binnendijk (BlueCity) & Annette Kabel (Provincie Zuid-Holland). Nu wordt dit nog te vaak als een probleem gezien door overheden i.v.m. beheer en onderhoud. Tegelijkertijd kan de wilgenteler de vraag niet aan. In de hackathons die BlueCity gaat organiseren moet een systeemhack gecreëerd worden. In de werksessie werden al wat kansrijke toepassingen verkend zoals oeverbeschoeiing en de wilg als instrument om het waterpeil te regelen. Ook werd de noodzaak voor een fysieke plek om dingen te maken van de wilg benoemd.
Wil je meer weten over de hackathon over wilgen, die deze winter plaatsvindt? Lees meer
- Aanbesteden als overheid
“Een pand gebouwd met hout uit de stad” is één van de dromen die genoemd wordt in het rondje kennismaken. Maar dit is niet gemakkelijk: het ontbreken van rechte lange stammen, certificering van hout en concurrentieperspectief maken deze droom minder waarschijnlijk. In de huidige situatie houdt de groenaannemer de claim op de reststroom na het rooien of snoeien.
Wanneer de gemeente meer bewust is van de waarde van bomen en de mogelijkheden van de houtreststroom als grondstof zal ze meer geneigd zijn ook als eigenaar positie in te nemen. De data over bomen zoals Jan Willem de Groot van Pius Floris liet zien, kunnen daar erg bij helpen. In de aanbesteding moet de gemeente dan een andere vraag gaan stellen aan de groenaannemer. Waarbij van de groenaannemer niet wordt verlangd dat hij de keten organiseert, maar dat hij zijn werk als groenaannemer gewoon kan doen. Die rol als ketenregisseur komt bij de gemeente terecht. Uiteindelijk komen we op de formulering van de droom: “dat hout uit de stad wordt gebruikt en de waarde van hout breed bekend en ervaren wordt”.
We treffen voorbereidingen voor een Community of Practice voor het aanbesteden van natuurlijke reststromen zoals hout. Dit is interessant voor gemeenten, waterschappen, provincies. In januari meer info hierover op de website van het Vernieuwersnetwerk natuurlijke reststromen
- Ketenontwikkeling essen uit het landschap
De provincie Zuid-Holland beheert veel gronden. Het uitgangspunt is om zo veel mogelijk bomen te laten staan. Toch worden er jaarlijks zo’n 1500 bomen gekapt. Afgelopen en komende jaren zullen dat veel essen zijn, vanwege de essentaksterfte. Momenteel worden veel stammen versnipperd en vervoerd naar de biomassacentrale voor energiewinning. In deze deelsessie is verkend wat nodig is om tot een circulaire kringloop te komen van stamhout. De cicrulaire kringloop van Bollenstreekhout maakt duidelijk dat het mogelijk is om stammen van diverse gematigde soorten loofhout te bewerken (o.a. zagen tot planken), die in veel toepassingen gebruikt kunnen worden, zoals binnen- en buitenmeubilair en schuttingen. Bollenstreekhout pleit voor een transparante keten. Er zijn enkele obstakels benoemd, zoals gebrek aan kennis en vaardigheden, beperkte opslagcapaciteit en een beter beheer van bomen. Uit de sessie zijn vervolgkansen gekomen.
Heb jij stammen over? Neem contact op met Bollenstreekhout: Ted Wiegman (0620002145). Zij willen ze gaan verwerken.
- Kansen verzilveren rondom sloophout
Hermen van de Minkelis van Sloopcheck rekende uit dat er jaarlijks alleen al uit Nederlandse sloopprojecten minstens 65.000 ton hout wordt afgedankt. Dit kan heel goed bewerkt worden voor hergebruik: balken, planken, deuren, kozijnen etc. die niet één-op-één, maar wel via herfabrikage opnieuw bruikbaar zijn. Klik hier voor een webinar met álle resultaten uit zijn onderzoek.
Tekst gaat verder onder de foto.
Uitdagingen in de keten
Aan de hand van een schematische weergave van de circulaire sloop-hout-bouw keten bespraken we de kansen en uitdagingen voor de verschillende rollen, die bijna allemaal (deels) aanwezig waren in de groep: opdrachtgever(sloop) – delver(sloopaannemer) – ‘herfabrikage-straat’ – producent – bouwer (bouwaannemer) – opdrachtgever(bouw). Daarnaast waren overheden en een architect vertegenwoordigd.
Partijen die nu al gebruikt hout inzamelen om tot nieuwe producten te verwerken, willen graag meer goed hout van slopers ontvangen. Ook verwachten de meeste partijen in de keten een heldere langetermijn visie van de overheid om investeringen aan te durven. Verder werden normering, regelgeving en bewustwordingen genoemd als benodigdheden voor een circulaire houtketen.
- Hermen zal de benodigdheden van verschillende stakeholders de komende tijd beter in kaart brengen en partijen die elkaar nodig hebben met elkaar in contact brengen. Om hiervan op de hoogte te blijven kun je je aanmelden via deze link. Vragen of opmerkingen? Mail naar hermen@sloopcheck.nl.
Verdere interessante ontwikkelingen
- Bollenstreekhout organiseert een sessie in het kader van de circulaire houtslinger op de Keukenhof in het voorjaar 2023. Hierin gaan ze in op kansen en belemmeringen t.a.v. opschalen. Dit is interessant voor aannemers groen en mensen die bij gemeenten werken op het thema groen en/of projectontwikkeling. Hou de site www.bollenstreekhout.nl in de gaten
- De subsidieregeling doorbraakprojecten natuurlijke reststromen Zuid-Holland 2022 is net opengesteld. Hiermee kunnen ondernemers met doorbraakprojecten voor natuurlijke reststromen subsidie kunnen aanvragen
